Jak się uczyć, by robić to efektywnie? Przedstawiamy 2 skuteczne techniki - learning by doing i learning by examples. Ich znajomość oraz przemyślane wykorzystanie może znacznie przyspieszyć proces nauki. Sprawi także, że zdobyta wiedza i umiejętności pozostaną z Tobą na dłużej.
Teoria teorią, ale co z zastosowaniem jej w praktyce? Learning by doing zakłada, że lepiej przyswajamy informacje, kiedy faktycznie je wykorzystujemy. Aktywne zaangażowanie ułatwia utrwalenie wiedzy i umiejętności, a także pozwala na popełnianie błędów i czerpanie z nich nauki. W ten sposób uzyskane informacje są zakodowywane w pamięci długotrwałej. Dzięki temu będziesz je pamiętać, kiedy będą potrzebne.
Dobrym dowodem na skuteczność uczenia się przez działanie jest tzw. generation effect. To zjawisko polega na tym, że informacje są lepiej zapamiętywane i rozumiane, gdy są "wytworzone" samodzielnie, niż przeczytane lub wysłuchane. Możesz to wykorzystać na swoją korzyść w bardzo prosty sposób.
Przykładowo, po przeczytaniu artykułu zadaj sobie poniższe pytania:
Odpowiadając sobie na te kwestie, skupiasz swój umysł na sednie materiału. Przetwarzasz i parafrazujesz uzyskane informacje, co prowadzi cię do techniki uczenia się przez działanie.
Inną prostą techniką, która wykorzystuje learning by doing i generation effect, jest "powtarzanie z powrotem" (repeat backs). Kiedy ktoś przekazuje ci złożone instrukcje, powtórz je w jego obecności. Dokładne omówienie zmusza do "wytworzenia wiedzy", dzięki czemu lepiej zapamiętasz, co masz zrobić. Przy okazji zweryfikujesz, czy na pewno wszystko rozumiesz.
Uczenie się przez działanie jest niezwykle przydatne. Mimo wszystko nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem. Learning by doing skupia się na wykorzystaniu uzyskanej wiedzy. Dlatego nie jest wskazane, kiedy uczysz się podstaw, bo może doprowadzić do przytłoczenia i trudności w przyswojeniu informacji. Jednak kiedy zostanie wprowadzone w odpowiednim momencie nauki, może znacznie przyspieszać opanowanie materiału.
W tradycyjnym modelu nauki najpierw zdobywasz wiedzę, uczysz się zasad i metod - wysłuchujesz wykładu, oglądasz video albo czytasz książkę. Później analizujesz przykłady wykorzystujące przedstawione informacje i reguły w praktyce. Czasem zdarza się, że od razu przechodzisz do rozwiązywania problemów, nie analizując wcześniej żadnych przykładów. Taki sposób uczenia się również jest przydatny, jednak sprawdza się głównie przy prostym materiale.
Uczenie się na przykładach, czyli learning by examples, odwraca tradycyjny proces nauki. Najpierw studiujesz przykłady, aby dociec ogólnych zasad, które je ze sobą łączą. Wiedza nie jest Ci podawana na tacy, co zwiększa szansę zapamiętania jej. Dopiero później przechodzisz do rozwiązywania problemów, w których wykorzystujesz uzyskaną wiedzę. Taka kolejność jest szczególnie skuteczna w przypadku trudnych i skomplikowanych zagadnień.
Dobrym przykładem skutecznego wykorzystania metody uczenia się na przykładach jest nauka języków, które w wielu aspektach nie mają sztywnych i jednoznacznych zasad. W angielskim może to być np. różnica między czasami past simple i present perfect. Wyjaśnienie jej często jest albo proste i niekompletne, albo skomplikowane i trudne do zapamiętania. W takim przypadku o wiele lepszym pomysłem będzie analiza przykładów wykorzystania obu czasów, aby zrozumieć ich zastosowanie i niemal intuicyjnie "wyczuwać", w jakich przypadkach należy wykorzystać past tense, a w jakich present perfect.
W metodzie uczenia się na przykładach istnieje pewne ryzyko. Wyciągając samodzielnie wnioski, możesz sformułować niepoprawną regułę/zasadę. Posługiwanie się nią w dalszym toku nauki prowadzi do nieścisłości i błędów. Dlatego warto mieć w pobliżu osobę, która będzie sprawdzała wyciągane przez Ciebie wnioski i zaoferuje różnorodne przykłady. Dzięki temu sprawnie zweryfikujesz i poprawisz wszelkie błędy.
Przywołajmy ponownie przykład z czasami past simple i present perfect w angielskim. Czytając zdania z ich wykorzystaniem, możesz zauważyć, że mowa w nich o wydarzeniach, które już nastąpiły. Czyli zasadne byłoby wyciągnięcie wniosku, że te czasy można używać zamiennie, kiedy mówisz o tym, co działo się w przeszłości, prawda? Właśnie nie. Osoba, która ma już wiedzę na ten temat, może Cię nakierować i przedstawić przykłady, które wskażą kluczowe różnice. Dzięki temu zorientujesz się, że present perfect ma ścisły związek z teraźniejszością. Wykorzystuje się go m.in., gdy mowa o zdarzaniach mających bezpośredni wpływ na teraźniejszość lub stanach, które trwają do dzisiaj.
Aby metoda uczenia się na przykładach była maksymalnie efektywna, potrzebujesz drugiej osoby, która posiada wiedzę w danej dziedzinie. Możesz od niej uzyskać przykłady, które odpowiadają Twojemu poziomowi wiedzy na każdym etapie nauki.
Skuteczne uczenie się na przykładach powinno zawierać:
Sam przebieg nauki może wyglądać różnie. W pewnych przypadkach skuteczne będzie przedstawienie kilku przykładów ciągiem, zanim przejdzie się do rozwiązywania problemów i wykorzystywania uzyskanej wiedzy. W innych efektywniejsze okaże się zamienne pokazywanie przykładów i rozwiązywanie probemów (przykład, problem, przykład, problem itd.). Wiele zależy nie tylko od materiału, ale też preferencji i predyspozycji uczącego się.
Cofnijmy się do czasów szkoły podstawowej. Nauczyciel matematyki stara się nauczyć nas ułamków. Na początek przedstawia koło, które dzieli na coraz mniejsze części: 1/2, 1/4, 1/8, 1/16 itd. Każdy podział stanowi przykład z jednej kategorii - podziału koła.
Następnie postanawia wykorzystać kartki papieru, oferując inny kontekst. Dzieli je na 3, 5 czy 7 części. W ten sposób pokazuje, że ułamki mogą mieć również nieparzysty mianownik - liczbę pod kreską ułamka - a także że nie dotyczą one tylko kół.
Z biegiem nauki dowiadujemy się, że licznik - liczba nad kreską ułamka - odpowiada za liczbę równych części całości. Na tym etapie nauczyciel postanawia wykorzystać przykłady kontrastujące. Porównuje różne ułamki ze sobą np. 1/5 i 1/4. Przedstawia je graficznie i udowadnia, że 1/5, mimo wyższej wartości w mianowniku, jest mniejsze niż 1/4.
Na każdym etapie nauczyciel prowadzi uczniów. Zadaje pytania i komentuje ich odpowiedzi. W razie błędnych wniosków szybko reaguje i naprowadza na poprawny tor myślenia. Nie przedstawia gotowych reguł i zasad, ale pokazuje przykłady i pozwala na samodzielne dotarcie do informacji.
To są różne metody, które są niezwykle skuteczne na różnych etapach nauki. Do tego skupiają się na czymś innym.
Learning by doing najlepiej sprawdza się już po przyswojeniu podstaw. Pozwala na szybsze opanowanie zdobytej wiedzy i umiejętności przez wykorzystywanie ich w odpowiednim kontekście.
Learning by examples warto wykorzystać już na początku procesu nauki, szczególnie w przypadku skomplikowanych zagadnień, aby dobrze zrozumieć przyswojoną wiedzę i umiejętności. Ta technika umożliwia uchwycenie ogólnych zasad i w ogóle wiedzy przez obserwację, doszukiwanie się różnic i podobieństw w przedstawionych przykładach. Dzięki temu nauka na kolejnych etapach będzie efektywniejsza.
Dlatego nie warto zastanawiać się, o jaką technikę oprzeć swoją naukę. Zamiast tego lepiej wykorzystać ich silne strony w odpowiednim momencie nauki, aby było to jak najbardziej skuteczne.